“Wilt u er een plastic tasje bij?” Met het schaamrood op de kaken hakkelt de klant: “Eeuh, ja graag”. Met goed fatsoen kun je tegenwoordig niet meer met een plastic tasje de winkel uit, ook al heb je ervoor betaald. Sinds het verbod op de gratis plastic tasjes in winkels is het aantal dat over de toonbank gaat met 71 procent afgenomen, blijkt uit onderzoek in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Bij supermarkt Aldi is de plastic tas straks helemaal niet meer verkrijgbaar. Andere winkeliers zijn minder rigoureus en vervangen de plastic tas door een papieren tasje.

Uit het onderzoek blijkt dat 30 procent van de winkeliers hun klanten nu, uit klantvriendelijkheidsoverwegingen, een gratis papieren tas geeft. Waar plastic een slecht imago heeft, hangt om het papieren tasje toch vooral een groene en verantwoorde vibe. Je biologische groenten worden erin verpakt en ook je chique blouse uit de dure modezaak krijg je mee in een papieren tas. Maar toch, echt chic blijkt de papieren tas niet. In ieder geval niet voor het milieu. Onderzoeksbureau TNO deed onderzoek naar de milieu-impact van twintig verschillende types tassen. De papieren hemdtassen (want, in de vorm van een hemd) kwamen er in dit onderzoek niet zo goed vanaf: zij zijn het meest vervuilend.

De problemen van papier
Er is een aantal kanttekeningen die de groene vibe van de papieren tas een beetje doet vervagen. Allereerst heeft papier minder draagkracht dan plastic. Een papieren tas scheurt sneller. Om hem eenzelfde stevigheid te geven als een plastic tas, is veel meer materiaal nodig en dat is niet goed voor het milieu. Productie van papier zorgt dan misschien voor minder broeikasgassen dan productie van plastic, er is wel veel land nodig voor productiebossen waar bomen groeien voor de papierindustrie.

Daarnaast gaat papier minder lang mee dan plastic. Met de herfst in aantocht kan het zomaar zijn dat je papieren tas op weg naar huis een flinke regenbui te verduren krijgt. Gevolg: je tas verandert in een vodje en is zeker geen tweede keer te gebruiken. Doordat er relatief veel materiaal voor nodig is en de papieren tas slechts beperkt herbruikbaar is, komt de hij minder goed uit het onderzoek van TNO dan een eindeloos herbruikbare en goed te recyclen plastic tas.

Papieren soep?
Papieren tas slechter voor milieu dan plastic tas? Klinkt spraakmakend maar die conclusie is te kort door de bocht. TNO vergeleek diverse tassen op basis van de milieu-impact bij productie. Punten als levenscyclusanalyse, materiaalverbruik, benodigd landoppervlak voor productie en het effect op de co2-uitstoot kwamen daarbij aan bod. Op basis daarvan blijkt papier slechter dan plastic. Echter omdat er nog geen methode is om de invloed van zwerfafval op het milieu te meten, is dit aspect in het onderzoek buiten beschouwing gelaten.

Het is niet meetbaar, maar aannemelijk is dat de invloed van rondzwervende plastic tassen op het milieu negatiever is dan die van rondzwervend papier: papier vergaat binnen 3 maanden, plastic vergaat niet. Plastic tasjes zijn een ingrediënt van de welbekende plastic soep die in de oceanen drijft. De grote risico’s voor het milieu en de wens dit zwerfvuil op zee terug te dringen, is een van de redenen voor het verbod op gratis plastic tassen. Omdat er al na één flinke regenbui weinig meer van de papieren tas over is, lijken de risico’s van een papieren soep minder groot.

Boomvrij papier
Papier dobbert misschien niet eindeloos in zee, conclusie blijft: ook papier is niet zaligmakend. Maar er gloort hoop voor degene die graag met tasje de hand de winkel wil verlaten. Het bedrijf PaperWise kreeg de afgelopen maanden veel verzoeken om papier te leveren voor de productie van papieren draagtassen. En aan de productie deze tassen komt geen boom te pas.

“Een boom zeventig jaar laten groeien voor een papieren tas die je een half uur gebruikt? Onzin”, vindt Peter van Rosmalen. In 2015 lanceerde hij zijn initiatief voor duurzaam papier gemaakt van landbouwafval: bladeren en stengels. Dit restafval dat overblijft bij voedselproductie bevat cellulose, de grondstof voor papier. Van Rosmalen: “Door agrarisch restmateriaal te gebruiken wat overblijft bij voedselproductie en anders toch verbrand wordt, hoeft er geen regenwoud gekapt te worden voor de aanplant van bomen die enkel dienen als grondstof voor papier.”

Sinds de oprichting heeft PaperWise zeven miljoen kilo landbouwafval omgezet tot papier voor diverse toepassingen. De laatste maanden neemt de vraag naar papier om tasjes van te maken toe. “Ik denk dat de druk op kunststof tassen daarmee te maken heeft”, zegt Van Rosmalen. Nog niet al het papier is helemaal honderd procent van landbouwafval gemaakt, maar voor papieren tasjes geldt dit wel: “Voor printpapier willen mensen glad afgewerkte witte vellen papier. Bij tassen is het niet erg dat je de vezels ziet. Mensen willen dan juist het pure materiaal in de originele kleur.”

PaperWise levert haar papier onder andere aan Natural Bag. “Zij lieten twee weken geleden de eerste tasjes maken van ons product. Deze tasjes verschijnen nu ook op de Nederlandse markt. Als winkeliers hun klanten een boomvrij papieren tasje willen aanbieden, hoeft dat niet eens zoveel duurder te zijn. Afhankelijk van de precieze verwerking tussen de 15 en 30 procent”, schat van Rosmalen.
Mocht je binnenkort van een klantvriendelijke winkelier een boomvrij papieren tasje in handen krijgen, ook voor deze tasjes geldt: ze kunnen tot zeven keer gerecycled worden. Dus al regent het buiten pijpenstelen en is je verantwoorde papieren tas gedoemd tot eenmalig gebruik: er is een toekomst voor de tas.

Dit artikel verscheen op Big News.